Müslümanlar Hakk’ka gidiş için çeşitli yollar yöntemler araştırırlar. Tek hedef Allah’a vasıl olmaktır. Böyle düşünmelerinin sebebi; yaratılmış her varlığın Allah’a ait esma isimlerinin birleşiminden oluşu, kendi hakikatlerindeki eksik noksan sıfatlarında arınmaya çalışarak Hakk’kın noksansız, eksiksiz hakikatlerine ulaşabilme ümididir. Tarikatlar, cemaatler bu sebepten ortaya çıkmıştır. Her kişi kendine yakın bulduğu, anlayabildiği bir yönteme uymaya çalışır.Bugünkü yazımda bu Hakk’ka ulaşma, gidiş yöntemlerinden bahsetmek istiyorum.
Gerçek olan bir şey vardır ki, nefislerini yaratılış gayelerinden başka şeylerle meşgul eden sıradan insanlar değil de, kurtuluşlarını isteyen müminlerin seçtiklerinin takip ettiği Allah’a giden yol, dört kısımdır.
A– Dürtüler,
B– Çağrılar,
C– Ahlak,
D– Hakikatler.
A) Dürtüler; Açlık susuzluk, cinsellik gibi fizyolojik kökenli etmenlerdir.
B) Çağrılar beş kısımda anlatılabilir;
1 - Bir sebebe bağlı ilk düşünce,
2 – irade,
3 – Azim,
4 – Himmet,(Kalbin isteğine yönelik tabii şevk, meyil, heves.)
5 - Niyet. (Kalbin bir şeyi istemesi, karar verip, o işin niçin yapıldığını bilmesi.)
Çağrıları oluşturan etkenler ise üç türlüdür;
a) – İstek, İki türlüdür.
1 – Hakkk’ka komşu olmayı istemek,(/O’nun katında bulunanı istemek.)
2 – Hakk’kı görmeyi istemek. ( O’nda bulunanı istemek.)
b) – Korku da iki türlüdür.
1 – Azaptan korkmak,
2 – Perdelenmekten korkmak.
c) – Tazim; Hakkk’ın senden ayrı olması ve senin onunla bir olduğunun bilinmesidir.
Tüm bunları söz konusu olan çağrılara, dürtülere, ahlak ve hakikatlere sevk etme işinde farz kılınan üç hak vardır;
1 – Allah’ın hakkı,
2 – Nefislerinin hakkı,
3 – Yaratılanların hakkı.
1 – Allah’ın hakkı; Herhangi bir şeyi ortak koşmadan sadece kendisine ibadet edilmesidir.
2 – Nefislerin hakkı; Nefsi kurtuluş ve mutluluğunun bulunduğu yoldan başka bir yola kesinlikle sevk etmemesidir. Nefs genellikle buna direnir. Bu direncin nedeni bilgisizlik ve kötü doğadır. (Doğuştan gelen huy, tabiat.) İşte bu nedenle bilgisizlik Din’in zıddı, kötü doğa(Huy, tabiat) ise mertliğin zıddıdır.
3 – Yaratılanların hakkı; Herhangi bir cezanın uygulanması ile ilgili şeriat emri olmadıkça onlara hiçbir şekilde eziyet etmemek, Şeriatın dışındaki işlerde imkan ölçüsünde ve kendilerini tercih ederek onlara karşı iyi davranmaktır.
C – Ahlak; Üç kısımda tarif edilebilir.
1 – Geçişli Ahlak, Bir yarar ulaştırmak veya bir sıkıntıyı gidermek için başkasına uygulanan kurallar.
2 – Geçişli olmayan ahlak, Allah Teala hariç her şeyden şiddetle sakınma, Dinin yasak ettiği şeylerden sakınıp buyurduklarını yerine getirme, Sebep ve onların tedbirlerine dikkat ettikten sonra neticesini Allah'a bırakmak gibi huy kazanımı edinmektir.
3 – Ortak ahlak. Yaratılanların sıkıntılarına karşı sabretmek,onlara karşı güleç olmaktır.
D – Hakikatler; Hakikatler dört başlık altında gruplaştırılabilir;
a) Bizzat Hakk’ın zatına yönelik zati hakikatler.
b) Noksanlık, kusur gibi şeylerden arınmış sıfatlara ait hakikatler,
c) Fiillere dönen hakikatler,(Ol emri ile gerçekleşenler.)
d) Yapılan işlere dönen hakikatler. (Var olan şeyler olgular.)
Ana başlıklar olarak yazılan Allah’a gidiş yolu ve yöntemleri Yazılan faktörlere Kur’an ve Hadisler ışığında eksiksiz riayet etmekle başarıya ulaşacaktır.
Allah Hepimizi bunları bilen uygulayan ve kurtulanlardan eylesin.
Her şey gönlünüzce olsun.
Kaynak: Fütûhâtı Mekkiyye. İbn. Arabi.
