Hz. Mevlana 11. beytinde;
Ney, yarinden ayrılmış olanın arkadaşıdır. Onun makam perdeleri, bizim nurani ve zulmani perdelerimizi yırtmıştır.
İfadesini kullanır. Bununla kastedilen; musiki içeren seslerin canlılar üzerindeki etkileridir. Müzik ruhun gıdasıdır sözünü hepimiz biliriz. Güzel ses her tür canlıyı duygulandırma, etkileme olayıdır ki bu da bilimsel bir gerçekliktir. Bazı hastalıkların musiki ile tedavi edildiğini, hayvanlar üzerinde sakinleştirici etkisini, bitkiler üzerinde verimliliğin artırdığı artık bilinmeyen hayali şeyler değil. Bu yüzden güzel, duygulu seslerden etkilenmediğini söyleyeni; psikolojisinin bozuk oluşu olarak değerlendirebilirsiniz.
Bir insan sevinçli anında da hüzünlü anında da bu duygusuna uygun güzel seslerden haz duyar. Ney sesi de sesindeki hüzün nedeniyle bu duygular içindeki insanı, sanki hüznünü paylaşan bir dost olarak hissettirir.
Allah bezmi ilahide sevgi ve muhabbetini yönelterek yarattığı ruha, ben sizin rabbiniz değil miyim dediğinde O da büyük tutkuyla evet demişti. Bu yüzden ruhlar o muhabbet anının özlemi ile dolu halde bulunurlar. Yani yaratılış kaynağı ile olan şu anki ayrılık hüznü, neyin içli sesi ile sanki o anki gaflet perdelerinden bazılarının kalkması şeklinde hisseder.
Bu mecazi olarak anlatılanlardan kasıt İnsan-ı kamil olduğuna göre Ney sesinin, onun ruhunun yarinden, ve diyarından ayrı düşmüş gurbetzedelerin dostu, arkadaşı gibidir. Onunla teselli olur. Ney sanki bu gibileri teselli ederek hak yolundaki yolculuklarına destek olup asıllarına kavuşmalarını kolaylaştırdığı gibi etkiler. Bu yüzden İnsan-ı kamilin perde perde yükselip, derece derece derinleşirken söylediği sözler, muhatabının gözünü kaplamış olan gaflet perdelerinin yavaş yavaş açarak kalp gözünü açar hale getirir.
Allah beni ve her inananı, kalp gözlerini açacak İnsan-ı kamile muhatap olanlardan eylesin.
Cumanız mübarek olsun.
Kaynak; Şerh-i Mesnevi.
